IMMUN KASALLIKLAR

Behchet kasalligi haqida ma’lumot – sababi, belgilari, tasnifi, tashxislash, davolash va oldini olish.

Behchet kasalligi – kichik va o’rta arteriya tomirlarning shikastlanishi, og’iz bo’shlig’i, jinsiy a’zolar, ko’z, terining shilliq qavatining takroriy eroziv yarasi, ichki organlar va bo’g’imlarning shikastlanishi bilan kechadigan tizimli vaskulyitlar guruhining kasalligi. Behchet kasalligining ko’rinishlari xilma-xil bo’lib, ular orasida stomatit, genital yaralar, teri va teri osti eritema tugunlari, uveit, artrit, vaskulit, o’pka, buyrak, oshqozon, meningoensefalit disfunktsiyasi bo’lishi mumkin. Behchet kasalligining diagnostikasi klinik va laboratoriya ma’lumotlariga asoslanadi; davolash mahalliy va tizimli immunosupressiv terapiyani o’z ichiga oladi. Behchet kasalligi qaytalanish va vaqtinchalik remissiya davrlari, tegishli organlarning asoratlari bilan davom etadi.

Umumiy ma’lumot

Behchet kasalligining etiologiyasi aniq emas. Uning rivojlanishida genetik moyillik ma’lum rol o’ynaydi. Ma’lumki, kasallikning tarqalishi Yaqin Sharq va Osiyo mintaqalarida yashovchi 20-40 yoshli erkaklar orasida ko’proq. Behchet kasalligining rivojlanishida infektsiya va toksik omillarning ahamiyati hisobga olinadi. Autoimmun mexanizmlarning ta’siri istisno qilinmaydi: Behchet kasalligi, SIK ( siklik immun kompleks ) bilan og’rigan bemorlarda og’iz bo’shlig’i shilliq qavatining hujayralariga antitanalar aniqlanadi, o’ziga xos va o’ziga xos bo’lmagan immunitet himoyasini ingibitsiya qilish qayd etiladi. Virusli, bakterial, toksik va boshqalar agentlari kasallikning boshlanishini qo’zg’atganda, keyinchalik autoimmun mexanizmlar qo’shilganda, yuqori ehtimol bilan bir nechta omillarning bir vaqtning o’zida birikmasidir.

Belgilari

Behchet kasalligi polisimptomatikdir; belgilar og’iz va jinsiy a’zolar shilliq qavatining yarasi, ko’zning yallig’lanishi. Dudoqlar va og’iz bo’shlig’ida (tanglayda, tilda, tish go’shti, og’iz bo’shlig’ining shilliq qavatida) shaffof bo’lmagan tarkib bilan to’ldirilgan mayda pufakchalar paydo bo’ladi, ular diametri 2 dan 10mm gacha bo’lgan yorqin pushti yaralar (arqa) shakllanishi bilan boshlanadi. Behchet kasalligida yarali stomatitni davolash 1 oygacha davom etadi, ammo uning qaytalanishi yiliga 3-4 marta sodir bo’ladi.

Jinsiy organlarning yaralari erkaklarda jinsiy olatni va oraliqda, ayollarda – vulva va qin shilliq qavatida lokalizatsiya qilinadi. Og’iz bo’shlig’i va jinsiy a’zolarning shilliq qavatidagi yaralar og’riqli bo’lib, bir-biri bilan qo’shilib, doimiy eroziv yuzalarni hosil qiladi. Yaralar davolangandan so’ng, shilliq qavatda izlar qolishi mumkin.

Ko’rish organlarining belgilari yarali stomatitdan bir necha hafta o’tgach paydo bo’ladi. Behchet kasalligi takroriy irit va iridotsiklit (ko’z olmasining ìrísí va siliar tanasining yallig’lanishi), uveit (ko’z qon tomir qavati yallig’lanishi), kon’yunktivit (shilliq qavatdagi yallig’lanish o’zgarishlari), keratit (shox pardaning yallig’lanishi) rivojlanishi bilan tavsiflanadi. . Behchet kasalligi bilan og’rigan bemorlar ko’zlarida yosh va og’riqlar, hira ko’rish, fotosensitivlikning oshishi haqida xabar berishadi.

Teri belgilariga eritema tugunlari, toshma, papulalar, yaralar, follikulit va tirnoq osti panaritsiy kiradi. Tayanch-harakat tizimi tomonidan bemorlarning 50-60 foizida oyoq boldir tovon bo’g’imi, tizza, tirsak va bilak bo’g’imlari zararlangan oligo- yoki monoartrit rivojlanadi. Behchet kasalligida artrit bo’g’imlarni yemirmasdan sodir bo’ladi. Behchet kasalligidagi nevrologik simptomlar orasida intrakranial bosimning oshishi tufayli meningoensefalit, orqa miya va miya ustuni patalogiyalari, tetraplegiya, gemiparez, ko’ruv nervi shishi rivojlanishi kiradi.

Behchet kasalligi tomirlar va arteriyalar bo’shlig’ining torayishi, so’ngra ularning devorlarining nekroziga olib keladigan intravaskulyar yallig’lanish o’zgarishlarining rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Qon tomirlarining buzilishi vaskulit, oyoq tomirlarining tromboflebiti, jigar venalarining trombozi va o’pka arteriyasining tromboemboliyasi, aorta, ulnar, popliteal femoral arteriyalarning anevrizmalari va trombozi bilan namoyon bo’ladi. Behchet kasalligi bilan og’rigan bemorlarda oshqozon-ichak trakti (ko’ngil aynishi, diareya, enterit, kolit), yurak (perikardit, miokardit, endokardit) va o’pka (gemoptoz, plevrit, o’pka to’qimalarining diffuz infiltratsiyasi) ta’sirlanadi.

Tashxislash

Behchet kasalligining klinik va diagnostik mezonlari stomatitning takroriy kechishi, jinsiy a’zolarning yarali shikastlanishi, artrit, uveit, vaskulit, meningoensefalitdir. Behchet kasalligiga shubha qilish uchun, yarali stomatitning majburiy mavjudligi bilan, sanab o’tilgan 3 ta simptomning mavjudligi yetarli. Tashxisni aniqlashtirish uchun revmatologning maslahati zarur.

Diagnostik tekshiruvlardan patergik test eng katta ahamiyatga ega: Behchet kasalligi bilan og’rigan bemorlarda teri ostiga in’ektsiyadan 24-48 soat o’tgach, in’ektsiya joyida reaktiv yallig’lanish rivojlanadi. Behchet kasalligi uchun klinik qon tekshiruvi o’rtacha kamqonlikni, neytrofil leykotsitozni va EChTning oshishini ko’rsatadi. Qonning biokimyoviy tahlilida fibrinogen, gaptoglobin, a-2-globulinlar, seromukoid qiymatlarining oshishi kuzatiladi. Koagulogrammani o’rganish qon ivish omillarining faolligi oshishini ko’rsatadi.

Immunologik testlar T-xelperlar va T-limfotsitlar sonining kamayishi, SIKning ko’payishi, komplement komponentlari, immunoglobulinlar (IgA) darajasi va boshqalarni aniqlaydi.Behchet kasalligida bo’g’imlardagi o’zgarishlarni tashxislash uchun rentgen; bo’g’imning ultratovush tekshiruvi va artroskopiya amalga oshiriladi. Ko’rsatmalarga ko’ra, bo’g’imning diagnostik punksiyasi amalga oshiriladi. Sinovial suyuqlikda neytrofillar ustunlik qiladi, bu jarayonning yallig’lanish xususiyatini ko’rsatadi.

Davolash

Behchet kasalligi murakkab va uzoq muddatli tizimli terapiyani talab qiladi. Dori-darmonlarni qabul qilish kursi antivirus va antibakterial vositalar, multivitaminlar, immunosupressantlar (xloroxin), yallig’lanishga qarshi va podagra ( gut ) ga qarshi dorilarni (kolxisin) tayinlashni o’z ichiga oladi.

1-2 oylik terapiyadan so’ng, dinamika bo’lmasa, prednizolon qo’shiladi; bir oy o’tgach – sitostatiklar (xlorambusil og’iz orqali yoki siklofosfamid tomir ichiga). Sitostatiklar bilan terapiya umumiy qon testi dinamikasi nazorati ostida amalga oshiriladi, agar kerak bo’lsa, trombotsitlar yoki leykotsitlar massasini quyish buyuriladi.

Behchet kasalligida ekstrakorporal terapiya amalga oshiriladi – immunomodulyator ta’sirga ega plazmaferez, gemoabsorbtsiya, qonning ultrabinafsha nurlanishi va qonni vena ichiga lazerli nurlantirish. Behchet kasalligi uchun mahalliy simptomatik terapiya og’izni chayish, gepatrombin va indometatsin mazlarini qo’llash va boshqalarni o’z ichiga oladi. Uveitning kuchayishi paytida, mezatonni deksametazon bilan subkon’yunktival yuborish, deksametazon va geparin, metilprednizolon, prekriptsin, trikriptsinning parabulbar in’ektsiyalari amalga oshiriladi.

Asoratlari va prognoz

Behchet kasalligida ko’zning shikastlanish xavfi ikkilamchi glaukoma, ko’ruv nervi atrofiyasi, ko’rishning qisman yoki to’liq yo’qolishi bilan xavfidadir. Behchet kasalligi boshlanganidan keyin 2-5 yil ichida keskin pasayish yoki to’liq ko’rlik rivojlanadi. Meningoensefalit falaj, eshitish qobiliyatini yo’qotish, ko’rlik va aqliy zaiflikka olib kelishi mumkin. Behchet kasalligida periferik arteriyalarning trombozi ko’pincha qo’l oyoqlarning gangrenasining rivojlanishi bilan yakunlanadi.

Behchet kasalligining izolyatsiyalangan shaklida faqat tashqi shilliq qavatlarning yemirilishiga ta’sir qiladi, prognoz qoniqarli. Ko’zlarni, markaziy asab tizimini, qon tomirlarini, ichki organlarni jalb qilish holatlarida kasallikning borishi prognostik jihatdan noqulaydir. Behchet kasalligining oldini olish sabablari va rivojlanish mexanizmlarining noaniqligi sababli ishlab chiqilmagan.

79120cookie-checkBehchet kasalligi haqida ma’lumot – sababi, belgilari, tasnifi, tashxislash, davolash va oldini olish.

Share with:

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi.

Tarjima qilish »