Gis tutami oyoqlarining blokadasi – bu yurak ichi o’tkazuvchanlikning buzilishi bo’lib, Gis tutamining bir yoki bir nechta shoxlari bo’ylab qo’zg’atuvchi impulslar o’tkazilishining sekinlashishi yoki to’liq to’xtashi bilan tavsiflanadi. Gis tutamining oyoqlarining blokadasi faqat instrumental tekshiruv paytida aniqlanishi mumkin yoki ritm buzilishi, bosh aylanishi, ongni yo’qotish belgilari bo’lishi mumkin. Tutam tarmog’i blokadasi elektrokardiografiya bilan tashxis qilinadi. Gis to’plamining oyoqlari blokadasini davolash o’tkazuvchanlik buzilishining sabablarini bartaraf etishga qaratiladi; ba’zi hollarda sun’iy yurak stimulyatori o’rnatish kerak bo’lishi mumkin.

Umumiy ma’lumot

Gis tutamining oyoqlari blokadasi – bu yurak o’tkazuvchanligi tizimining hujayralari to’plamlari orqali elektr impulslarining to’liq yoki qisman o’tishining buzilishi, bu esa qorinchalar miokardining qo’zg’alish kompleksining ketma-ketligini o’zgarishiga olib keladi. Kardiologiyada Gis to’plamining oyoqlari blokadasi mustaqil kasallik deb hisoblanmaydi. Qoida tariqasida, u har qanday mustaqil yurak patologiyasining natijasi va ayni paytda elektrokardiografik alomati sifatida ishlaydi. EKG ma’lumotlariga ko’ra, Gis to’plamining oyoqlari blokadasi 0,6% odamlarda, ko’pincha erkaklarda tashxis qilinadi; 60 yoshdan oshgan odamlarda uning chastotasi 1-2% gacha ko’tariladi.

Gis to’plami yurakning o’tkazuvchanlik tizimining bir qismi bo’lib, o’zgargan mushak tolalarining to’planishi bilan ifodalanadi. Qorinchalararo to’siqda uning to’plami ikki oyoqqa bo’linadi – o’ng va chap. O’z navbatida, chap oyoq old va orqa shoxlarga bo’linadi, ular interventrikulyar to’siqning ikkala tomoniga tushadi. Intraventrikulyar o’tkazuvchanlik tizimining eng kichik tarmoqlari Purkine tolalari bo’lib, ular butun yurak mushagiga kirib, qorinchalarning kontraktil miokard bilan bevosita bog’langan. Miokard qisqarishi sinus tugunidan kelib chiqadigan elektr impulslarining bo’lmacha orqali atrioventrikulyar tugunga, so’ngra Gis va uning oyoqlari bo’ylab Purkine tolalariga tarqalishi tufayli yuzaga keladi.

Sabablari

Gis tutami oyoqlari blokadasi turli sabablarga ko’ra yuzaga kelishi mumkin. Gis tutami o’ng oyog’ining blokadasi o’ng qorinchaning ortiqcha yuklanishi va gipertrofiyasi bilan kechadigan kasalliklarda – mitral stenoz, bo’lmachalararo to’siq nuqsoni, uch tabaqali qopqoq yetishmovchiligi, yurak ishemik kasalligi, o’pkali yurak, arterial gipertenziya, o’tkir miokard infarkti (yurak cho’qqisi, orqa devor yoki diafragma qismi) va boshqalar bilan kechadi.

Aterosklerotik kardioskleroz, aorta qopqog’i nuqsonlari, kardiomiyopatiya, miokard infarkti, miokardit, bakterial endokardit, miokard distrofiyasi Gis tutami chap oyog’ining blokadasiga olib keladi. Kamdan-kam hollarda Gis tutamining blokadasi o’pka emboliyasi, giperkalemiya va yurak glikozidlari bilan zaharlanish fonida rivojlanadi.

Aorta nuqsonlari (aorta yetishmovchiligi, aorta stenozi) va aortaning koarktatsiyasi odatda ikki shoxli blokadalarning sabablari hisoblanadi.

Tasnifi

Gis tutamining anatomik tuzilishini hisobga olgan holda, blokadalar bitta nurli, ikki nurli va uch nurli bo’lishi mumkin. Yagona nurli blokadalar Gis to’plamining faqat bitta oyog’iga (filialiga) zarar yetkazish holatlarini o’z ichiga oladi: o’ng oyoqning blokadasi, chap old yoki chap orqa shoxning blokadasi. Ikki nurli blokadalar Gis to’plamining 2 ta shoxchasining bir vaqtning o’zida zararlanishi: chap oyoqning old va orqa shoxlari, o’ng oyoq va oldingi chap shoxlari, o’ng oyoq va orqa chap shoxlari. Uch nurli blokadalar bilan Uning to’plamining barcha uchta shoxlari ta’sirlanadi.

Impulsning o’tkazuvchanligini buzish darajasiga ko’ra, Gis to’plami oyoqlari blokadasi to’liq va noto’liq bo’lishi mumkin. To’liq bo’lmagan blokadada, Gis to’plamining oyoqlaridan biri bo’ylab impulsning o’tkazilishi buziladi, ikkinchi oyoq yoki uning shoxlaridan birining ishlashi buzilmaydi. Shu bilan birga, qorincha miokardining qo’zg’alishi buzilmagan shoxlar tomonidan ta’minlanadi, ammo bu kechikish bilan sodir bo’ladi.

Shunday qilib, Gis to’plamining shoxlari bo’ylab impulsning tarqalish jarayonini sekinlashtirganda, 1-darajali yurakning to’liq bo’lmagan blokadasi kuzatiladi. Agar barcha impulslar qorinchalarga yetib bormasa, to’liq bo’lmagan ikkinchi darajali yurak blokadasi yuzaga keladi. To’liq blokada (yoki III darajali blokada) bo’lmachadan qorinchalarga impulslarni o’tkazishning mutlaq buzilishi bilan tavsiflanadi, shu sababli ikkinchisi 20-40 urish daqiqasiga tezlikda o’z-o’zidan qisqarishni boshlaydi.

To’plam blokadalari vaqtinchalik (interval) yoki doimiy (qaytib bo’lmaydigan) bo’lishi mumkin. Ba’zi hollarda Gis to’plamining oyoqlari blokadasi faqat yurak tezligi o’zgarganda (bradikardiya, taxikardiya) rivojlanadi.

Gis tutamining oyoqlari blokadasi turli xil variantlarining xususiyatlari

Gis tutami blokadasi mustaqil klinik ko’rinishga ega emas; ko’p hollarda ular asosiy kasallikning belgilari va o’ziga xos EKG o’zgarishlari bilan namoyon bo’ladi. Ba’zi hollarda, yurak chiqishining pasayishi bilan, Gis tutami blokadasi tez-tez bosh aylanishi, og’ir bradikardiya, ba’zan esa – ongni yo’qotish hurujlari bilan birga bo’lishi mumkin.

Gis tutami blokadasi asosiy klinik variantlarini ko’rib chiqamiz.

Gis tutami o’ng oyog’ining blokadasi

Gis tutami o’ng tarmog’ining to’liq blokadasi bo’lsa, o’ng qorincha miokardining impuls o’tkazuvchanligi va qo’zg’alishi va QATning o’ng yarmi chap qorinchadan va chap yarmidan kontraktil mushak tolalari bo’ylab sodir bo’ladi. To’liq bo’lmagan blokadada Gis to’plamining o’ng oyog’i bo’ylab elektr impulsining o’tkazuvchanligi sekinlashadi. Ba’zida Gis to’plami o’ng oyog’ining to’liq bo’lmagan blokadasi amalda sog’lom yoshlarda aniqlanadi; bu holda u fiziologik me’yorning bir varianti sifatida qaraladi.

Gis to’plamining o’ng oyog’ining to’liq blokadasining EKG belgilari – S to’lqinining kengayishi, amplitudaning ortishi va R to’lqinining kengayishi, QRS kompleksi 0,12 sek gacha cho’zilgan qRS shakliga ega va boshqalar.

Gis to’plami chap oyog’ining blokadasi

Gis to’plamining chap oyog’ining to’liq blokadasi bilan qo’zg’alish to’lqini oyoqning magistral bo’ylab shoxlanmaguncha amalga oshirilmaydi yoki chap oyoqning ikkala shoxiga bir vaqtning o’zida cho’zilmaydi (ikki nurli blokada). Qo’zg’alish to’lqini QAT ning o’ng yarmidan va Purkine tolalari bo’ylab o’ng qorinchadan kechikish bilan chap qorincha miokardiga uzatiladi. EKGda – YEO’ chapga og’ish, QRS kompleksining 0,12 sek gacha va/yoki undan kengayishi kuzatiladi.

Gis to’plamining chap oyog’i oldingi shoxi blokadasining markazida chap qorincha miokardning anterolateral devoriga impulsning o’tkazilishining buzilishi yotadi. Bunday holda, QAT va Purkine tolalari anastomozlari bo’ylab orqa devorning pastki qismlari qo’zg’atilgandan so’ng, qo’zg’alish to’lqini chap qorincha anterolateral devoriga pastdan yuqoriga tarqaladi.

His to’plamining chap shoxchasining orqa shoxi blokadasida impulsning chap qorincha miokardning orqa pastki qismlariga o’tishi buziladi. Faollashtirish to’lqini chap qorinchaning old va anterolateral devorlaridan Purkine tolalari bo’ylab chap qorincha orqa pastki qismlariga, ya’ni yuqoridan pastgacha tarqaladi.

Gis to’plamining chap oyog’ining to’liq bo’lmagan blokadasi asosiy chap magistral bo’ylab yoki chap oyoqning ikkala shoxlari bo’ylab impuls o’tkazilishining sekinlashishi bilan tavsiflanadi. Bunday holda, chap qorincha miokardining bir qismi o’ng oyoq bo’ylab tarqaladigan impulslar bilan qo’zg’aladi.

Ikki nurli blokada

Gis to’plamining o’ng oyog’ining blokadasi oldingi chap shoxning blokadasi bilan birlashganda, elektr impulsining tarqalishi Gis to’plamining chap oyog’ining orqa shoxi bo’ylab o’tib, chap qorincha miokardining, keyin uning anterolateral qismlari orqa pastki bo’limlarning birinchi qo’zg’alishini keltirib chiqaradi. Shundan so’ng impuls sekin qisqaruvchi tolalar bo’ylab o’ng qorincha miokardiga tarqaladi.

Chap qorincha va o’ng qorinchaning anterolateral devori qo’zg’alishning kechikishi EKGda QRS kompleksining 0,12 sekundgacha kengayishi, S to’lqinining ko’tarilgan tizzasining tishlashi, manfiy T ko’rinishida aks etadi. to’lqin va YEO’ chapga og’ish kuzatiladi.

Gis to’plamining o’ng oyog’ini orqa chap filialning blokadasi bilan birlashgan blokada bilan impuls oldingi chap shox orqali, chap qorincha miokardning anterolateral bo’limlari bo’ylab anastomozlar bo’ylab orqa qismlarga, chap qorincha, keyin esa kontraktil tolalar bo’ylab o’ng qorinchaga o’tkaziladi. EKGda chap orqa shoxning blokadasi va Gis to’plamining o’ng oyog’i, YEO’ning o’ngga og’ishi belgilari aks etadi. Bu kombinatsiya miokarddagi keng tarqalgan va chuqur o’zgarishlarni ko’rsatadi.

Trifassikulyar blokada

Noto’liq uch nurli blokada qo’zg’alish impulsining Gis to’plamining oyoqlarining eng kam ta’sirlangan shoxlari bo’ylab qorinchalarga tarqalishi bilan birga keladi. Shu bilan birga, I yoki II darajali atrioventrikulyar blokada qayd etiladi.

To’liq uch nurli blokada holatida bo’lmachadan qorinchalarga impulslarni o’tkazish imkonsiz bo’lib qoladi (III darajali AV blokadasi), bu bo’lmacha va qorincha ritmlarining ajralishiga olib keladi. Shu bilan birga, qorinchalar o’zlarining idioventrikulyar ritmida qisqaradi, past chastotali va aritmiya bilan tavsiflanadi, bu esa bo’lmacha fibrilatsiyasi va turli xil davomiylikdagi asistoliyaning paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin.

Gis to’plamining oyoqlari blokadasi bilan EKG rasmi u yoki bu darajadagi AV blokadasining belgilariga mos keladi.

Tashxislash va davolash

Gis to’plamining oyoqlari blokadasini aniqlashning asosiy usuli standart elektrokardiografiya va uning turlari – transezofageal elektrokardiografiya (TEKG), ritmokardiografiya, kunlik EKG monitoringi. Organik yurak shikastlanishida ma’lumotlarni aniqlash uchun yurakning ExoKG, MRT, MSKT, PET amalga oshiriladi. Gis to’plamining oyoqlari blokadasi aniqlanganda, bemor kardiolog, aritmolog yoki kardiojarroh bilan maslahatlashishi kerak.

To’plamli filial blokadasi uchun maxsus terapiya mavjud emas; bu buzilishda, asosiy kasallikni davolash kerak. Stenokardiya, arterial gipertenziya, yurak yetishmovchiligi bilan asoratlangan Gis to’plamining oyoqlari blokadasi bilan, nitratlar, yurak glikozidlari va antigipertenzivlar bilan davolash amalga oshiriladi. AV blokadada yurak stimulyatori implantatsiyasi uchun ko’rsatmalar hisobga olinishi kerak. Klinik ko’rinishlarsiz davom etadigan Gis to’plamining oyoqlari blokadasida dinamik kuzatuv o’tkaziladi.

Prognoz

Asimptomatik bemorlarda to’plam filiallari blokadasi prognozi qulaydir. Yurakning organik patologiyasi mavjud bo’lganda, prognoz asosiy kasallik bilan belgilanadi. O’z navbatida, Gis to’plamining oyoqlari blokadasi bemorlarning ushbu toifasida to’satdan o’lim xavfini ham, uzoq muddatli asoratlarni rivojlanishini ham oshiradi.

O’tkazuvchanlik nuqsonining rivojlanishi, AV blokadasi, kardiomegaliya, gipertenziya va yurak yetishmovchiligining rivojlanishi noqulay oqibatlarning ehtimolini oshiradi.