Og’riqsiz miokard infarkti yurak mushagi nekrozining atipik shakli bo’lib, u o’tkir qon aylanishining buzilishi natijasida rivojlanadi va xarakterli klinik belgilar bilan birga kelmaydi. Nonspesifik belgilar bilan namoyon bo’ladi: holsizlik, nafas qisishi, ko’krak qafasidagi noqulaylik. Bemorlarning 1 foizida yurak huruji belgilari kuzatilmaydi. Tashxis qo’yish uchun miyokardning shikastlanish belgilari, elektrokardiografiya va exokardiyografiya tekshiruvlari qo’llaniladi. Davolash trombolitik va antikoagulyant terapiyani o’z ichiga oladi. Agar kerak bo’lsa, miyokard reperfuziyasi angioplastika yoki koronar shuntlash operatsiyasi orqali amalga oshiriladi.

Umumiy ma’lumot

Og’riqsiz (asimptomatik) variant – yurak mushaklarining o’tkir zararlanishlarining klassik bo’lmagan klinik kechishining eng keng tarqalgan shakli. Miokard infarktining barcha atipik holatlarining 20-25% ni tashkil qiladi. Infarktning bu varianti ko’proq qandli diabet (38-50%), og’ir kardioskleroz, miokardning takroriy zararlanishi bilan og’rigan bemorlarda uchraydi. 70-75 yoshdan oshgan odamlarda kasallikning asimptomatik kechishining chastotasi ortadi. Soqov yurak huruji odatda erkaklarda ko’p qayd etiladigan bo’lsa-da, o’lim ayollarda ko’proq uchraydi.

Sabablari

Ko’pgina hollarda miokard infarkti (MI) yurak-qon tomir tizimining uzoq muddatli patologiyasidan oldin bo’ladi, shuning uchun favqulodda vaziyatlarning etiologiyasini aniq belgilash mumkin. Og’riqsiz variant kasallikning boshqa klinik shakllari bilan bir xil etiologik omillarga ega. Zamonaviy kardiologiyada yurak hurujining uchta asosiy sababi bor:

• Koronar tromboz. 90-95% dan ko’prog’i koronar tomirlarda qon oqimining keskin kamayishi bilan bog’liq bo’lib, bu koronar arteriyaning tromb bilan tiqilib qolishi natijasida yuzaga keladi. Odatda, bu holat qon tomir devorining aterosklerotik zararlanishlari fonida yuzaga keladi va vazospazm bilan birga keladi.
• Koronar arteriya emboliyasi. Miyokardni oziqlantiradigan tomirlarni yopib qo’yishning bir nechta variantlari mavjud: qon ivishining buzilishida tromboemboliya yoki oyoq tomirlarining trombozi, endokardit yoki koronar kasalliklarda septik emboliya. Juda kamdan-kam hollarda yog’ emboliyasi kuzatiladi.
• Izolyatsiyalangan koronar spazm. Buzilmagan koronar arteriyalarning spazmi juda kam uchraydi va miokard infarktining og’riqsiz variantining barcha sabablarining taxminan 0,5% ni tashkil qiladi. Koronarospazm tananing massiv intoksikatsiyasi, vegetativ innervatsiyaning jiddiy buzilishi tufayli yuzaga kelishi mumkin.

Xavf omillari

MI uchun asosiy xavf omili aterosklerozdir. Boshqa qo’zg’atuvchi omillar katta va kichiklarga bo’linadi. «Katta» lari quyidagilardir:

• dislipoproteinemiya;
• arterial gipertenziya;
• 2-toifa diabet;
• semizlik;
• noto’g’ri turmush tarzi (jismoniy harakatsizlik, yomon odatlar), bu miokarddagi kollateral tomirlarning shakllanishini yomonlashtiradi va ishemiyani kuchaytiradi.

Ikki yoki undan ortiq omillar birga kelganda, yurak huruji xavfi 2-4 barobar ortadi. «Kichik» omillarga foliy kislotasi yetishmovchiligi, podagra, autoimmun jarayonlar kiradi.

Tasnifi

Anatomik o’zgarishlarni hisobga olgan holda, og’riqsiz infarkt 3 asosiy tur bilan ifodalanadi:

1. transmural (miyokardning butun qalinligini ushlaydi);
2. subendokardial;
3. subepikardial;
4. intramural (devor ichi).

Nekrozning lokalizatsiyasiga ko’ra, chap yoki o’ng qorinchaning, qorinchalararo to’siq og’riqsiz infarkti ajratiladi. Klinik amaliyotda zararlanish hajmi bo’yicha eng muhim tasnif:

• Q-tishli MI.Miokard infarktining keng tarqalgan varianti, bu katta o’choqli deb tasniflanadi. Elektrokardiogrammada bir nechta yo’nalishlarda patologik Q tish hosil bo’ladi, bu mushak devorining ma’lum bir hududida jarayonning lokalizatsiyasini ko’rsatadi.
• Q tishsiz MI.Bu atama mushak pardasining zararlanish chuqurligi va darajasi manfiy Q tishning hosil bo’lishi uchun yetarli bo’lmagan kichik o’choqli infarktga to’g’ri keladi.Og’riqsiz MI ning prognostik jihatdan qulay varianti hisoblanadi.

Klinik kechishiga ko’ra, birlamchi og’riqsiz MI ajralib turadi, retsidiv – birinchi epizoddan keyin 28 kun ichida yangi nekroz zonasining shakllanishi, qayta – birlamchi zararlanishdan 28 kun va undan ko’proq vaqt o’tgach sodir bo’ladi. Alohida toifaga uzoq davom etadigan og’riqsiz miyokard infarkti kiradi, bu nekrozdan 1-1,5 oy o’tgach, tolali jarayonlarning yo’qligi va bemorning uzoq muddatli og’ir ahvoli bilan tavsiflanadi.

Belgilari

Bemorlarning 40-60 foizida prodromal davr (infarktdan oldingi holat) kuzatiladi, bu asosan psixo-emotsional stress bilan rivojlanadi. Holsizlik kuchayadi, ish qobiliyati pasayadi. Ayrimlar tushunarsiz tashvish hissini boshdan kechira boshlaydi, tez-tez tungi uyg’onish xarakterlidir. Yurak ishemik kasalligi bilan og’rigan bemorlar stenokardiya hurujlarining chastotasi va davomiyligi oshishini qayd etadilar. Ushbu davrda antianginal preparatlar kamroq foyda keltiradi.

O’ta o’tkir davrning og’riqsiz shakli o’ziga xos ko’rinishlarga ega emas. Qon bosimining o’zgarishi va bosh og’rig’i prodromal simptomlarga qo’shiladi. Subfebril tana harorati 12-24 soat davomida kuzatilishi mumkin. Bemorlar kuchli holsizlik, nafas qisishi, ko’p terlash haqida shikoyat qiladilar. Ba’zida ko’krak qafasi hududida noqulaylik seziladi. 1% odamlarda yurak huruji haqiqatan ham asimptomatik kechadi («jim» kechish).

Asoratlari

Miokard shikastlanishining og’riqsiz shaklining xavfi tibbiy yordamga o’z vaqtida murojaat qilmaslikdir. Kasallikning ushbu variantida asoratlar ancha tez-tez uchraydi va to’satdan o’lim xavfi miokard infarktining boshqa klinik variantlariga qaraganda 30-60% ga yuqori. Miokard infarktida o’lim sabablarining taxminan 10-15% mexanik asoratlar – chap qorincha anevrizmasi, qorinchalararo to’siqning yorilishi.

O’tkir davrning eng ko’p uchraydigan asoratlari kardial aritmiya bo’lib, bemorlarning 90% da aniqlanadi. O’tkir bosqichda ko’pincha yurak-qon tomir yetishmovchiligi rivojlanadi. Ushbu favqulodda holatning klinik belgilari kardial astma, o’pka shishi. Bemorlarning 10-15 foizida kardiogen shok rivojlanadi, bu o’lim xavfini oshiradi. MI ning uzoq muddatli asoratlariga Dressler sindromi, kardioskleroz kiradi.

Tashxislash

Tashxis malakali terapevt-kardiolog tomonidan amalga oshiriladi, chunki og’riqsiz yurak hurujini boshqa ko’plab patologiyalardan ajrata bilinishi kerak. Kasallikda patognomonik jismoniy ma’lumotlar yo’qligi sababli, tashxisda asosiy o’rinni laboratoriya va instrumental tadqiqotlar egallaydi. Tashxisni tasdiqlash uchun quyidagilar tavsiya etiladi:

• Elektrokardiografiya. Agar og’riqsiz MI shubha qilingan bo’lsa, kardiogrammani imkon qadar tezroq yozish kerak. Xarakterli belgilar: chuqur Q tishning shakllanishi, ST segmentining izoelektrik chiziqdan yuqoriga ko’tarilishi. 12 ta yo’nalishdagi EKG tahlili asosida nekroz zonasining lokalizatsiyasi aniqlanadi.
• ExoCG. Ikki o’lchamli ekokardiyografiya og’riqsiz infarkt va boshqa yurak kasalliklarini differentsial tashxislash uchun qimmatli tadqiqotdir. Miokard nekrozining mavjudligi qorincha devorining harakatchanligi, chap qorincha qon otib berish fraktsiyasining 40% dan kam pasayishi bilan ko’rsatiladi.
• Miokard shikastlanishining belgilarini baholash. Dastlabki 6 soat ichida tashxisni tasdiqlash uchun KFK-MB va mioglobin uchun avtomatik tekshiruvlar qo’llaniladi. Keyinchalik troponinlar va LDG darajasining oshishi qayd etiladi. Bundan tashqari, qon o’tkir faza parametrlari uchun tekshiriladi.

Davolash

Dorilar bilan davolash

Yurak hurujining og’riqsiz shaklini davolash ixtisoslashtirilgan kardiologik yoki intensiv terapiya bo’limida amalga oshiriladi. O’tkir va o’ta o’tkir davrda terapevtik chora-tadbirlar miokard ishemiyasini bartaraf etish va erta asoratlarni oldini olishga qaratilgan. Ushbu maqsadlar uchun bir nechta dorilar guruhini o’z ichiga olgan dori rejimi tanlanadi:

• Trombolitiklar. Trombolitik terapiya (TLT) davolashning asosiy usuli bo’lib, dastlabki 12 soat davomida miokardni reperfuziya qilish va nekroz maydonini cheklash uchun qo’llaniladi. Maxsus fermentativ vositalar va plazminogen faollashtiruvchilar qo’llaniladi, ular koronar arteriyadagi trombni yo’q qiladi.
• Antikoagulyantlar. Qayta trombozning oldini olish va qonning reologik xususiyatlarini yaxshilash uchun past molekulyar og’irlikdagi geparinlar va antiagregantlar buyuriladi. Dori-darmonlar TLT usulini samarali ravishda to’ldiradi.
• Beta blokatorlar. Dori-darmonlar qon aylanishini yaxshilaydi va miokard qisqarishini oshiradi, o’limga olib keladigan aritmiya chastotasini kamaytiradi. Beta-blokatorlar TLT to’xtatilgandan keyin qaytalanish ehtimolini kamaytiradi, shuningdek, erta o’lim ko’rsatkichlarini kamaytiradi.

Jarrohlik yo’li bilan davolash

Keksa bemorlarni yoki kardiogen shok holatida bo’lganlarni davolash uchun minimal invaziv jarrohlik aralashuvlardan foydalanish tavsiya etiladi. Birinchi bir necha soat ichida teri orqali transluminal koronar angioplastika (TTKA) amalga oshiriladi. Usul koronar tomirlardagi qon oqimini tezda tiklaydi va infarkt asoratlari xavfini kamaytiradi.

Kamdan-kam hollarda kengaytirilgan jarrohlik usuliga murojaat qilinadi – koronar arteriyalarning jarrohlik shuntlash operatsiyasi. Operatsiya samarasiz TTKA, infarktning qorincha to’siq nuqsoni yoki mitral yetishmovchiligi bilan kombinatsiyasida tavsiya etiladi. Og’riqsiz infarktning o’tkir osti davrida amalga oshirilgan operatsiya koronar daraxtning ko’p tomirli shikastlanishida yaxshi natijalar beradi.

Prognoz va profilaktika

Kasallikning prognozi miokard infarktining og’irligi va chap qorincha qon otib berish fraktsiyasi bilan belgilanadi. Terapevtik va sanatoriya-kurort chora-tadbirlari kompleksini tayinlashda, hatto yuqori xavf guruhidagi bemorlarda ham hayot sifatining yaxshilanishiga erishiladi. Birlamchi profilaktika giperlipidemiyani nazorat qilishni, gipertenziyani tibbiy nazorat qilishni va xavf omillarini yo’q qilishni o’z ichiga oladi.