HAZM A'ZOLARI KASALLIKLARI

Pankreatit kasalligi ( oshqozon osti bezi o’tkir yoki surunkali yallig’lanishi ) haqida ma’lumot – sababi, belgilari, tasnifi, tashxislash, davolash va oldini olish

Pankreatit – bu oshqozon osti bezining o’tkir yoki surunkali yallig’lanishi. Bu kamarsimon og’riq, epigastral soxadan chap tomonda og’riq yoki noqulaylik bilan namoyon bo’ladi, ovqatlanishdagi buzilishlar, dispepsiya, polifekal materiya va umumiy faol harakat bilan bog’liq. Umumiy va biokimyoviy qon tekshiruvi, ultratovush, MRT, oshqozon osti bezining KT, najasli IFA, ERPHG, laparoskopiya yordamida tashxis qilinadi. Davolash uchun anestetik, infuzion, antisekretor, fermentlarni o’rin bosuvchi  va antibiotik terapiyasi amalga oshiriladi. Ko’rsatkichlarga ko’ra, oshqozon osti bezining nekrektomiyasi, omentoburstomiya, kistalar va psevdokistlarni olib tashlash amalga oshiriladi.

Umumiy ma’lumot

«Pankreatit» atamasi oshqozon osti bezining yallig’lanishli zararlanishlari (PZ) bilan o’tkir va surunkali kasalliklar guruhini birlashtiradi. So’nggi 30 yil ichida patologiyaning tarqalishi 2 baravardan ko’proq oshdi, uning yosharishi, shu jumladan bolalarda pankreatitning tez-tez rivojlanishi tendentsiyasi mavjud. Kasallikning o’tkir shaklining tarqalishi 0,0175 dan 0,0734% gacha, surunkali – 0,4 dan 5% gacha. O’tkir pankreatit ayollarda 3,5 baravar ko’proq, surunkali – erkaklarda ikki baravar ko’p. Xavf guruhiga spirtli ichimliklarni suiste’mol qiladigan va safro yo’llarining patologiyasidan aziyat chekadigan bemorlar kiradi. Kasallikni o’z vaqtida tashxislashning dolzarbligi uning asoratlari, ayniqsa o’tkir kechishda og’irligi bilan bog’liq.

Sabablari

Oshqozon osti bezining yallig’lanishli zararlanishlari turli xil etiologik kelib chiqishi mumkin. Klinik gastroenterologiya sohasidagi mutaxassislar qo’zg’atuvchi omillarning bir nechta guruhlarini ajratib ko’rsatishadi, ularning ta’siri ostida organning o’tkir yoki surunkali yallig’lanishi rivojlanadi. Pankreatitning mumkin bo’lgan sabablari:

  • Spirtli ichimliklarni haddan tashqari oshirib yuborish. Bemorlarning yarmidan ko’pida kasallik ko’p miqdorda spirtli ichimliklarni iste’mol qilish natijasida yuzaga keladi. Kasallikning halokatli shakllari tarkibida alkogolli pankreatit 70% gacha. Surrogatlarni qo’llash bilan oshqozon osti bezi parenximasining yallig’lanishni yo’q qilish xavfi ortadi.
  • Pankreatobiliar patologiya. Bemorlarning 20 foizida pankreatit oshqozon osti bezi kanalining toshlar bilan mexanik obstruktsiyasi natijasida xolelitioz fonida rivojlanadi. Kasallikning sabablari, shuningdek, qorin bo’shlig’i shikastlanishi, oshqozon osti bezi saratoni, Oddi sfinkterining stenozi va o’t yo’lining kistalari.
  • Yatrogeniyalar. 4-5% hollarda qo’zg’atuvchi omil retrograd xolangiopankreatografiya va qorin bo’shlig’i operatsiyalari texnikasini buzish hisoblanadi. ACE ingibitorlari, halqali diuretiklar, sitostatiklar va oltingugurt o’z ichiga olgan dorilar (dori pankreatiti) qabul qilinganda oshqozon osti bezi parenximasining toksik yallig’lanish shikastlanishi mumkin.

Xavf guruhiga qandli diabet, giperparatiroidizm va giperkalsemiyaning boshqa shakllari, virusli gepatit B va C, parotit, gelmintik invaziyalar bilan og’rigan bemorlar kiradi. Ba’zi hollarda pankreatit homiladorlik, buyrak transplantatsiyasi, shokda pankreatik to’qimalarning ishemik shikastlanishi, arterial emboliya paytida yuzaga keladi. Muayyan omil (oshqozon-ichak kasalliklari, travma va boshqalar) ta’siriga javoban patologik holatning rivojlanishi bilan pankreatit reaktiv deb ataladi. 20-30% hollarda sabablar noma’lum bo’lib qolmoqda (idiopatik kasallik), og’irlashgan irsiyatning roli ham inkor etilmaydi.

Patogenezi

Pankreatitning rivojlanish mexanizmi oshqozon osti bezi to’qimalarining o’ziga xos proteolitik va lipolitik fermentlari tomonidan autolizlanishiga asoslangan. Kasallikning boshlang’ich nuqtasi fosfolipaza A-2, lipaza, elastaza, ximotripsinogen, tripsinogenning gipersekretsiyasi bo’lib, ko’pincha Oddi sfinkterining funktsional spazmi yoki katta duodenal papillaning mexanik obstruktsiyasi tufayli intraduktal gipertenziya bilan birlashadi. Fermentlar ta’sirida bezning yo’q qilinishi boshlanadi, mikrosirkulyatsiyaning buzilishi va shish paydo bo’ladi.

Tizimli qon aylanish tizimiga fermentlarni kiritish miya, o’pka, buyraklar va boshqa to’qimalar va organlarning shikastlanishiga olib keladi. Pankreatitning surunkali kechishida to’qimalarning diffuz degeneratsiyasi ustunlik qiladi, pankreotsitlar atrofiyasi kuzatiladi. Glandular elementlar asta-sekin biriktiruvchi to’qima bilan almashtiriladi, bu oshqozon osti bezining ekzokrin funktsiyasining pasayishi va ichakdagi ovqat hazm qilish jarayonlarining yomonlashishi bilan birga keladi. Shu bilan birga, organ kanallari tizimida kistalar va toshlar hosil bo’ladi. Jarayonga Langergans orolchalari jalb qilinganda, insulin ishlab chiqarish kamayadi.

Tasnifi

Pankreatit shakllarini tizimlashtirishning asosiy mezoni patologik jarayonning dinamikasi hisoblanadi. Kasallik cheklangan yoki keng tarqalgan bo’lishi mumkin, simptomlarning tez boshlanishi bilan o’tkir (interstitsial pankreatit, steril va infektsiyalangan pankreatik nekrozlar) yoki asosan degenerativ o’zgarishlar bilan surunkali pankreatit. Zararlanishning tabiati bo’yicha o’tkir yallig’lanish gemorragik, yiringli, yog’li, aralashdir. Surunkali pankreatitning mahalliy klinik va morfologik tasnifi uchun asosiy mezonlar:

  • Morfologik belgilar. Organdagi gistologik o’zgarishlar hisobga olinadi. Jarayon interstitsial-shish, parenximal, indurativ (fibro-sklerotik), psevdotumor (giperplastik), kistali bo’lishi mumkin.
  • Yetakchi simptomologiya. Pankreatitning og’riqli, giposekretor, asteno-nevrotik (gipoxondriak) shakllari farqlanadi. Bir nechta alomatlar mavjud bo’lganda, ularning past zo’ravonligi bilan birlashtirilgan variant tashxis qilinadi – yashirin.
  • Klinik kechish xususiyatlari. Surunkali pankreatit kam uchraydi va tez-tez takrorlanadi. Simptomlarning doimiy mavjudligi bilan kasallikning doimiy kechishi haqid so’z yuritiladi.
  • Etiologiya. Pankreatitning eng keng tarqalgan turlari safro va alkogolli hisoblanadi. Shuningdek, mutaxassislar patologiyaning dismetabolik, yuqumli, dorivor va idiopatik shakli ajratiladi.
  • Asoratlarning mavjudligi. Murakkab bo’lmagan va murakkab kechishga ega bo’lishi mumkin. Yetakchi asoratni hisobga olgan holda, pankreatit safro chiqishi, portal gipertenziya, yuqumli yallig’lanish, endokrin kasalliklar va boshqa organlar va tizimlarning patologiyasi bilan ajralib turadi.

Asoratlari

Davolashsiz infiltratlar hosil bo’lib, ular retroperitoneal bo’shliqning yiringli-nekrotik flegmonasiga aylanadi. Peritonit kuzatilishi mumkin. Og’ir holatlarda poliorgan yetishmovchiligi yuzaga keladi, uch yoki undan ko’p tizimlarning shikastlanishi bilan o’lim darajasi taxminan 85% ni tashkil qiladi. Surunkali jarayonda oshqozon osti bezida fibroz va kalsifikatsiya aniqlanadi, ekzokrin yetishmovchilik kuzatiladi. Langergans orollarining mag’lubiyati tufayli ikkilamchi qandli diabet paydo bo’ladi. Haqiqiy yoki yolg’on kistalarning shakllanishi va yiringlashi, mintaqaviy portal gipertenziya tufayli patologik o’zgargan tomirlardan qon ketishi kuzatiladi.

Tashxislash

Pankreatitning tashxisi qiyin bo’lishi mumkin, chunki klinik ko’rinish ko’pincha oshqozon-ichak traktining boshqa qismlarining patologiyasini taqlid qiladi. Xarakterli jismoniy belgilarni aniqlash orqali kasallikdan shubha qilish mumkin. Eng informatsion instrumental va laboratoriya sinovlari:

  • Qondagi oshqozon osti bezi fermentlarini o’rganish. Birinchi kunida alfa-amilaza darajasining 3-4 marta oshishi (50 U / L gacha) o’tkir jarayonni yoki surunkali yallig’lanishning kuchayishini ko’rsatadi. 4-kundan boshlab lipaza darajasi o’lchanadi – indikatorning ikki baravar oshishi diagnostik ahamiyatga ega.
  • Najasning IFA si. Organning ekzokrin funktsiyasi yetishmovchiligini baholash uchun oshqozon osti bezi elastaz-1 uchun najasni tahlil qilish kerak. 50-100 mkg / g oralig’idagi qiymat ekzokrin faollikning o’rtacha buzilishi darajasini ko’rsatadi, qiymati 50 mkg / g dan past bo’lsa, og’ir daraja belgilanadi.
  • Oshqozon osti bezi sonografiyasi. O’tkir pankreatit organning ko’payishi va shishishi, loyqa konturlar va strukturaning geterogenligi bilan tavsiflanadi. Surunkali kasallikda oshqozon osti bezining ultratovush tekshiruvi uning kamayishi, konturlarning deformatsiyasi, kista shakllanishi va kalsifikatsiyasini aniqlaydi.
  • Tomografiya. Oshqozon osti bezining MRT tekshiruvi oshqozon osti bezi kasalliklarini tashxislash uchun «oltin standart» hisoblanadi. Usul parenximani aniq tasavvur qilish, kistalar va nekrotik joylarning tuzilishini baholash imkonini beradi. Sekvestrlarni va nekroz joylarini tekshirish uchun tomir ichiga kontrastli KT o’tkaziladi.
  • ERXPG. Retrograd xolangiopankreatografiya o’t yo’llari pankreatitiga shubha qilingan hollarda yuqori diagnostik ahamiyatga ega bo’lib, Oddi sfinkteri holatini baholashga, oqsil «tiqinlari», toshlar va kanallarning strikturalarini aniqlashga imkon beradi.

Boshqa usullarning past axborot berishi hisobiga laparoskopiya amalga oshiriladi. Qonning umumiy tahlilida EChT va neytrofil leykotsitozning ortishi aniqlanadi, ko’rsatkichlarning o’zgarishi darajasi bemorning ahvolining og’irligi bilan bog’liq. Biokimyoviy qon tekshiruvi disproteinemiyani, gipoalbuminemiyani, oshqozon osti bezi nekrozida – ALT va ASTning yuqori darajasini aniqlaydi. Bundan tashqari, C-reaktiv oqsilning kontsentratsiyasi aniqlanadi – 120 mg / l dan ortiq qiymat kasallikning yuqumli xususiyatini ko’rsatadi.

O’tkir jarayonda differentsial tashxis «o’tkir qorin» belgilari bilan birga boshqa jarrohlik patologiyasi bilan amalga oshiriladi. Asosiy mezonlar: amilaza oshishi, oshqozon osti bezi shikastlanishining ultratovush va KT belgilari mavjudligi. Pankreatitning surunkali varianti anamnez, shikoyatlar va qo’shimcha tadqiqotlar natijalarini hisobga olgan holda, oshqozon-ichak traktining yallig’lanish jarayonlarining katta guruhidan farqlanadi. Bemorga gastroenterolog, jarroh, yuqumli kasalliklar bo’yicha mutaxassis maslahat beradi.

Davolash

Terapevtik taktikani tanlash kasallikning shakli bilan belgilanadi. O’tkir jarayon bilan og’rigan bemorlarga kasalxonaga yotqizish, organning funktsional dam olishlari (parhez, enteral naycha yoki parenteral oziqlantirish) tavsiya etiladi. Surunkali yallig’lanishda spirtli ichimliklarni chiqarib tashlash, yog’lar va uglevodlarni cheklash bilan dietani tuzatish kerak. Yetakchi konservativ dori terapiyasi, pankreatit klinikasini hisobga olgan holda, quyidagilarni o’z ichiga olishi mumkin:

  • Og’riq qoldiruvchi dorilar. Odatda, narkotik bo’lmagan analgetiklar qo’llaniladi, ular spastik diskineziyalar mavjud bo’lganda, miotropik spazmolitiklar bilan to’ldiriladi. Kuchli og’riq sindromida epidural blokada qo’llaniladi.
  • Infuzion terapiya. O’tkir pankreatit bilan og’rigan bemorlarda pankreatik nekrozning oldini olishda katta hajmdagi elektrolitlarni tomir ichiga yuborish alohida rol o’ynaydi. Surunkali yallig’lanishli bemorlarda infuziyalar odatda kasallikning kuchayishi paytida amalga oshiriladi.
  • Oshqozon sekretsiyasi blokatorlari. Proton nasos blokatorlari va H2-retseptorlari ingibitorlaridan foydalanish xlorid kislotasi sekretsiyasini va u bilan bog’liq sekretin ishlab chiqarishni kamaytirishi mumkin. Natijada oshqozon osti bezi shirasining ishlab chiqarilishi kamayadi.
  • Pankreatik fermentlar. Surunkali pankreatit uchun o’rin bosuvchi terapiya tavsiya etiladi. Pankreatik fermentlar majmuasining maqsadi ichakdagi oziq moddalarni hazm qilish va so’rilish jarayonlarini yaxshilashga qaratilgan.
  • Antibiotiklar. Ular asosan o’tkir yallig’lanishda yuqumli asoratlarni bartaraf etish va oldini olish uchun qo’llaniladi. Eng samarali ftorxinolonlar nitroimidazollar, karbapenemlar, 3-4 avlod sefalosporinlar bilan birgalikda.

Og’ir holatlarda oshqozon osti bezi sekretsiyasini tanlab bloklovchi oktapeptidlar qo’llaniladi, qon bosimini ushlab turish, metabolik kasalliklarni barqarorlashtirish uchun intensiv terapiya o’tkaziladi. Pankreatitning aniq etiologiyasi bo’lgan bemorlar asosiy kasallikni davolanadi. O’tkir pankreatik nekrozda oshqozon osti bezi nekrektomiyasi, omentobursostomiya qilish mumkin. Kistalar mavjudligi bilan bog’liq doimiy og’riqlar bilan, soxta pankreatik kistalarni olib tashlash yoki haqiqiy kistlarning marsupializatsiyasi amalga oshiriladi.

Prognoz va profilaktika

O’tkir patologiya bo’lsa, bemorlar uchun prognoz shubhali, kasallikning natijasi odatda Ranson shkalasi yordamida baholanadi – 3 dan kam belgining mavjudligi nisbatan qulay kursni ko’rsatadi. Surunkali pankreatitning prognozi kasallikning davomiyligiga va bezning strukturaviy shikastlanish darajasiga bog’liq. Yallig’lanishning oldini olish uchun yog’li ovqatlar va gazlangan ichimliklar iste’molini cheklash, yomon odatlardan (spirtli ichimliklar, chekish) voz kechish va safro tizimi kasalliklarini o’z vaqtida davolash kerak.

Энг сифатли қора седана ёғи капсуласи

🔹Кўпчиликнинг қийнайдиган гипертонияни олдини олишда;

🔹Қандли диабетга қарши курашишда;

🔹Ревматизм ва бўғим касалликларининг олдини олишда;

🔹Жигар ва буйрак муаммолардан халос этишда;

🔹Турли бактерия, вирус, шамоллаш ва гриппнинг олдини олишда;

🔹 Aллергия, инсон организмида яшаб, соғлом ривожланишга йўл қўймайдиган паразитлардан халос бўлишда;

🔹Иммунитетингизни бақувват қилиб, чарчоқ, ҳолсизлик, уйқусизлик ва ҳазим қилиш тизимини яхшилашда яқиндан кўмаклашади.

Боғланиш ва тўлиқ маълумот

Тел : +998 99 842 88 86

Телеграм : @al_hadaya_2

Расмий саҳифа : www.alhadaya.uz

40500cookie-checkPankreatit kasalligi ( oshqozon osti bezi o’tkir yoki surunkali yallig’lanishi ) haqida ma’lumot – sababi, belgilari, tasnifi, tashxislash, davolash va oldini olish

Share with:

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi.

Tarjima qilish »