YURAK QON-TOMIR KASALLIKLARI

Reyno sindromi va kasalligi haqida

Reyno sindromi – bu sovuq yoki emotsional hayajon ta’sirida periferiya tomirlarida (oyoq va qo’llarda) arterial qon aylanishining paroksizmal buzilishi bilan tavsiflangan vazospastik kasallik. Reyno sindromi kollagen kasalliklari, revmatoid artrit, vaskulit, endokrin, nevrologik patologiya, qon kasalliklari, kasb kasalliklari fonida rivojlanadi. Klinik jihatdan Reyno sindromi hurujlar ko’rinishida, shu jumladan ketma-ket barmoqlar yoki oyoq barmoqlarini, iyak va burun uchlarini oqarishi, ko’karishi (siyanoz) bilan namoyon bo’ladi. Reyno sindromi asta-sekin to’qimalarning trofik o’zgarishiga olib keladi. Konservativ choralar vazodilatatorlarni qabul qilishni o’z ichiga oladi, jarrohlik davolash simpatektomiyadan iborat.

Umumiy ma’lumot

Reyno sindromi – bu bir qator kasalliklar fonida rivojlanadigan ikkilamchi holat: diffuz biriktiruvchi to’qima patologiyasi (sklerodermiya, tizimli qizil yuguruk), sistemali vaskulit, revmatoid artrit, simpatik ganglion kasalliklari, endokrin va gematologik kasalliklar, diensefalik kasalliklar,  neyrovaskulyar to’plamlarning siqilishi. Bundan tashqari, Reyno sindromi kasbiy xavfli ta’sirlar (sovutish, tebranish) ta’sirlar natijasi bo’lishi mumkin.

Reyno sindromi patogenezida endogen vazokonstriktorlar – katexolaminlar, endotelin, tromboksan A2 etakchi rol o’ynaydi. Reyno sindromining rivojlanishida ketma-ket uchta faza ajratiladi: ishemik, siyanotik va giperemik. Ishemik faza periferik arteriolalarning spazmi va kapillyarlarning to’liq bo’shatilishi tufayli rivojlanadi; terining lokal oqarishi bilan namoyon bo’ladi. Ikkinchi bosqichda venulalarda va arteriovenulyar anastomozlarda qonni ushlab turishi tufayli terining ranglanishi siyanoz (siyanoz) bilan almashtiriladi. Oxirgi bosqichda – reaktiv-giperemik, terining qizarishi qayd etiladi.

Reyno sindromiga xos bo’lgan etiofaktorlar bo’lmasa, Reyno kasalligining mavjudligi taxmin qilinadi. Reyno kasalligining boshlanishida irsiyat, endokrin funktsiyalarning buzilishi, ruhiy shikastlanish, surunkali nikotin va alkogol intoksikatsiyasining roli aniqlangan. Reyno kasalligi migrenli 20-40 yoshdagi ayollar orasida ko’proq uchraydi.

Reyno sindromi belgilari

Reyno sindromining belgilari paroksizmal vazospazm ( to’satdan qon tomir qisqarishi ) va natijada to’qimalarning shikastlanishi natijasida yuzaga keladi. Odatda, Reyno sindromi oyoq va qo’llarning to’rtinchi va ikkinchi barmoqlariga, ba’zan iyak, quloq va burunga ta’sir qiladi. Ishemiya xurujlari dastlab qisqa muddatli, kam uchraydi; sovuq agentlar ta’siri ostida, hayajonlanish, chekish va boshqalar natijasida paydo bo’ladi. Birdan paresteziya ( sezish buzilishi ) rivojlanib, sovuq barmoqlar, terining alebastr-oq rangga aylanishi. Uyqusizlik , «yonish» hissi, lo’qillovchi og’riq, to’yinganlik hissi bilan almashtiriladi. Huruj terining keskin qizarishi va issiqlik hissi bilan tugaydi.

Reyno sindromining kuchayishi hurujlar vaqtini 1 soatgacha uzaytiradi, ularning chastotasi, ko’rinadigan provokatsiya(qo’zg’atuvchi omil) larsiz o’z-o’zidan paydo bo’ladi. Paroksizmal hurujlar kuchaygandan keyin siyanotik faza boshlanadi, to’qimalarning engil shishishi paydo bo’ladi. Hurujlar oralig’ida oyoq va qo’llar sovuq, siyanotik, nam bo’lib qoladi. Reyno sindromidagi ishemiya paroksizmlari uchun simmetrik va ketma-ket rivojlanish xarakterlidir: avval qo’llarning barmoqlarida, so’ng oyoqlarda. Reyno sindromining uzoq va og’ir davom etishi natijasida to’qima ishemiyasining oqibatlari qiyin davolanadigan trofik yaralar, nekroz zonalari, tirnoq plitalarining degenerativ shikastlanishi, osteoliz va falangalar deformatsiyasi, gangrenadagi trofik o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Reyno sindromini tashxislash , diagnostikasi

Reyno sindromi bilan og’rigan bemorni revmatolog va qon tomir jarrohi bilan maslahatlashishga yuboriladi. Reyno sindromida distal arteriyalarning o’zgarishini periferik qon tomir o’zanlarining angiografiyasi bilan aniqlash mumkin, unda notekis stenoz va umumiy qon tomirlari obstruktsiyasi, kapillyar tarmoqlar va kollaterallar yo’qligi aniqlanadi. Tirnoq yuzasi va ko’zning old yuzasi kapillyaroskopiyasida mikrovaskulyar naqshdagi morfologik o’zgarishlar aniqlanadi, bu perfuziya buzilishini ko’rsatadi.

Periferik mikrosirkulyatsiyani baholash uchun ishlatiladigan lazerli doppler oqim o’lchovi qon aylanishining metabolik va miyogenik regulyatsiyasi, veno-arterial reaktsiyalarning pasayishi va simpatik faollik nuqsonlarini aniqlaydi. Reyno sindromi  hurujlar orasidagi davrda sovituvchi sinov vazospazmni qo’zg’atish va qon oqimining holatini baholash uchun ishlatilishi mumkin.

Reyno sindromini davolash

Reyno sindromi bilan davolashning birinchi printsipi – bu qo’zg’atuvchi omillarni – chekish, sovutish, tebranish va boshqa maishiy va ishlab chiqarish omillarini yo’q qilishdir. Reyno sindromining rivojlanishiga sabab bo’lgan asosiy kasallik aniqlanib, davolanadi. Reyno sindromidagi vazodilatatorlar orasida kaltsiy antagonistlari – nifedipin, alprostadil, selektiv kaltsiy kanal blokatorlari – verapamil, nikardipin diltiazemni tayinlash samarali bo’ladi. Agar kerak bo’lsa, AAFI (АПФ) ingibitorlari (kaptopril), HS2-serotonin retseptorlari (ketanserin) ning selektiv blokatorlari qo’llaniladi.

Reyno sindromi bilan antitrombotsit dorilar buyuriladi – dipiridamol, pentoksifillin, past molekulyar og’irlikdagi dekstranlar (reopoliglyukin). Reyno sindromining dori terapiyasi bilan kuchayishi yoki chidamliligi jarrohlik simpatektomiya yoki gangliektomiyaga ko’rsatma hisoblanadi. Ishemik huruj bo’lsa, shoshilinch choralar oyoq-qo’lni iliq suvda isitish, jun mato bilan massaj qilish va bemorga issiq ichimlik taklif qilishdir. Uzoq muddatli huruj davrida spazmolitiklarning in’ektsiya shakllari (drotaverin, platifillin), diazepam, blokadalar buyuriladi.

Reyno sindromida bundan tashqari dorisiz usullar qo’llaniladi – psixoterapiya, refleksoterapiya, fizioterapiya, giperbarik oksigenatsiya. Tizimli kollagenozlar natijasida kelib chiqqan Reyno sindromi ekstrakorporeal gemokorrektsiya seanslariga ko’rsatma hisoblanadi. Reymo sindromini davolashda kashfiyot – bu periferik qon oqimini normallashtirishga qaratilgan ildiz hujayralari terapiyasi. Ildiz hujayralari qon tomirlarida yangi kollaterallarning ochilishini rag’batlantiradi, shikastlangan asab hujayralarining tiklanishini rag’batlantiradi, natijada vazokonstriksiya paroksismalari to’xtashiga olib keladi.

Reyno sindromi prognozi va profilaktikasi

Reyno sindromining prognozi asosiy patologiyaning rivojlanishiga bog’liq. Sindromning kechishini yengillashtirish nisbatan qulay, odatlar, iqlim, kasb-hunar, sanatoriyda davolanish va hokazolar o’zgarganidan keyin ishemiya xurujlari o’z-o’zidan to’xtashi mumkin.

Birlamchi profilaktika choralarining yetishmasligi bizga faqatgina Reyno sindromining ikkilamchi profilaktikasi, ya’ni vazospazmga olib keladigan qo’zg’atuvchi omillarni – gipotermiya, tebranish, chekish, psixoemotsional stressni yo’q qilish haqida gapirishimizga imkon beradi.

23790cookie-checkReyno sindromi va kasalligi haqida

Share with:

3 ta fikr

  • Gulbahor 28.02.2023

    Assalomu aleykum. Men Reyno sindromi bilan 5.5 yildan buyon og’riyman. Bu kasallik bilan og’rib tuzalib ketgan kishilar bormi?

  • Mirzohid Kambarov 23.12.2021

    Salom men bu savol birinchi marota murojat qilishim. Javobingiz uchun oldindan rahmat.

  • Mirzohid Kambarov 23.12.2021

    Salom menda bu kasalik 2 yildan buyon davom etmoqda. Qollarimni ishib qolishi qaytmayapti davolansam ham. Bilaklarimda qizarish va achishish bor. Bu kasallik umuman tuzalib ketadimi vaqtida davolanish jarayonida. Javobingiz uchun oldindan rahmat.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi.

Tarjima qilish »